Hava Kirliliği Nedir?
Hava kirliliği, insan sağlığına ve bir bütün olarak gezegene zararlı kirleticilerin havaya salınmasını ifade eder. Yani hava kirliliği, havanın kimyasal, fiziksel ve biyolojik özelliklerini etkileyen toz, duman vb. zararlı maddelerle havanın kirlenmesidir. Bu yazımızda çoğu zaman gözardı edilen kirli,düşük kalitede havanın nelere sebep olduğunu inceledik.
Hava Kirliliğinin Nedenleri?
Hava kirliliğine yol açan bu kirleticiler niteliklerine göre sınıflandırılırlar. Hava kirliliğinin iki ana nedeni vardır. Birincisi, yanardağ patlamaları ve orman yangınları gibi doğal afetlerin sebep olduğu kirliliktir. Volkanların ve orman yangınlarının patlamasında üretilen duman ve kül atmosferik hava ile karışır ve havanın kalitesini düşürerek hava kirliliğine neden olur. İkincisi, ve yoğun olarak görüneni insan faaliyetlerinin ve endüstrinin büyümesinin etkisidir. Sanayileşmenin ve kentleşmenin artması, hava kirliliğine en fazla katkıda bulunan unsur olmuştur. Havaya salınan zararlı gazlar, ormanların azalması hava kirliliğinin en önemli nedenleri arasındadır. Kırsal alanlarda, insanların çoğu pişirme amacıyla biyokütle ve fosil yakıtlar kullanmaktadır ve bu da yine hava kirliliğine sebep olmaktadır.
Dünyanın atmosferini her gün kirletiyoruz ve bu dünyamızın sıcaklığında önemli değişikliklere neden oluyor. Hava Kirliliği iklim değişimine neden oluyor. Dünyada bilhassa üretimin çok olduğu Uzakdoğu’daki bazı şehirlerde havada çok fazla kirletici madde bulunduğundan, bu bölgelerde nefes almak tehlikeli ve insanlar maske veya oksijen tüpü takmak zorundalar.
Artan sanayileşme ve çevrede zehirli gazların konsantrasyonu nedeniyle soluduğumuz hava ne yazık ki günden güne daha fazla kötüleşiyor, Hava kirliliğine neden olan zehirli gazlar ve partiküller birçok solunum ve diğer hastalıkların nedenidir.
Hava Kirliliği Nasıl Önlenir?
Kişisel olarak yapabileceklerimiz mümkünse benzin tüketimini azaltmak, Ulaşım konusunda mümkün olduğunda, yürümek, bisiklete binmek veya toplu taşıma araçlarını kullanmaktır. Yakıt tüketimi daha uygun olan araçlar seçmek veya bir elektrikli araç almak faydalı olacaktır. Yiyeceklerinizi yerel olarak pazardan almak, ülkenin dört bir yanından kamyon taşımacılığında veya uçan yiyeceklerde yakılan fosil yakıtları azaltır. Tabi bunlar sadece belki yüz binlerce insanın tercih etmesiyle değişime yol açabilecek tercihler. Asıl olarak sanayi üretiminin çevreyi kirletmesinin önlenmesi,ağaçlık alanların yok edilmesinin önüne geçilip bilhassa yeşil alanların arttırılması, toplu taşıma altyapısının geliştirilmesi gibi bireylerin sadece kısmen elinde olan seçenekler çok daha önemli. Hava kirliliğini önlemek için neler yapmalıdır derken en önemlisi çevre bilincinde olan nesiller yetiştirip bu konuda duyarlı olunmasını sağlamaktır.
20. yüzyılın başlarında hava kirliliğinin en kötü örneklerinden bazıları görüldü. İnsanlar hayatta kalmalarının soludukları hava ile bağlantılı olduğunu ve modern ve endüstriyel dünyanın kötü etkilerini durdurmak için ellerinden gelen her şeyi yapmaları gerektiğini anlamalılar.
Daha az fosil yakıt(kömür, odun vb) tüketme yenilenebilir enerjiye geçme gibi havayı kullanma şeklimizi değiştiren birçok girişim olmuştur. Bu sadece bir başlangıç, çünkü hava içeriğini çok uzun süredir etkiliyoruz, ve bu etki çok hızlı bir şekilde tersine çevrilemez durumda.
Hava kirliliğini azaltmanın diğer yöntemleri arasında ağaçlandırma programlarının teşvik edilmesi, yemek pişirmek için alternatif yakıtların kullanılması, daha az zararlı olan daha kaliteli gübre ve böcek ilaçlarının kullanılması, daha fazla toplu taşıma tercih edilmesi gibi maddeler ön plana çıkıyor.
Yenilebilir enerji kaynakları konu hava kirliliği olunca bilhassa ön plana çıkıyorlar. Bu gibi kaynakların geniş çapta değerlendirilmeleri gerekmektedir.
Yasal düzenlemelerle temiz hava standartlarını korumak için uygun izleme ve gerekli altyapı gelişimine her zaman hızla devam edilmelidir.
İnsanlar ancak bunları dünya çapında düzenli olarak uyguladıklarında, hava kirliliğinin zararlı etkisini en aza indirebilir ve yaşamak için sağlıklı bir atmosfer yaratabilirler.Soluduğumuz havanın siyasi sınırları yok. Yani dünyanın herhangi bir yerinde atmosfere salınan zararlı gazlar, partiküller zamanla az ya da çok hepimizi etkileyecektir.Sorun sadece yaşadığımız bölgeden ibaret değil. Hava Kirliliği küresel bir sorundur.
Hava Kirliliğinin İnsan Sağlığına Etkileri
Hava kirliliği birçok cilt ve solunum bozukluğunun nedenidir. Ayrıca, kalp hastalığına da neden olur. Hava kirliliği astım, bronşit ve diğer birçok hastalığa neden olur.
Ayrıca, akciğerlerin yaşlanma hızını arttırır, akciğerlerin fonksiyonelliği azalır, solunum sistemindeki hücrelere zarar verir.
Hava durumu raporunda kirlilik seviyelerinin yüksek olduğunu duyduğunuzda, uzmanlar genelde önemli bir işiniz yoksa dışarı çıkmamanızı tavsiye ederler. Kirli havaya uzun süre maruz kalmak sağlık sorunlarına yol açabilir.
Dışarıda egzersiz yaparken, yoğun trafiğe sahip yollardan olabildiğince uzak durun.
Hava kalitesi kötüyse, pencereler kapalı olarak içeride kalın.
Güneş koruyucu kullanın. Ultraviyole radyasyon zayıflamış ozon tabakasından geçtiğinde, cilt hasarına ve cilt kanserine neden olabilir.
İnsanlar devamlı hava kirliliğine maruz kaldıklarında bunun kısa veya uzun vadeli etkileri olur.
Geçici olan kısa süreli etkiler, pnömoni veya bronşit gibi hastalıklar olabilir. Ayrıca burun, boğaz, gözler veya ciltte tahriş gibi rahatsızlıkları da görülebilir. Hava kirliliği de baş ağrısı, baş dönmesi ve mide bulantısına neden olabilir. Fabrikalar, çöp veya kanalizasyon sistemleri tarafından yayılan kötü kokular da hava kirliliği olarak kabul edilir.
Hava kirliliğinin uzun vadeli etkileri yıllarca veya ömür boyu sürebilir. Hatta kişinin ölümüne bile yol açabilirler. Hava kirliliğinden kaynaklanan uzun süreli sağlık etkileri arasında kalp hastalığı, akciğer kanseri ve amfizem gibi solunum hastalıkları bulunur. Hava kirliliği ayrıca insanların sinirlerine, beynine, böbreklerine, karaciğerine ve diğer organlara uzun süreli zarar verebilir. Bazı bilim adamları hava kirleticilerinin doğum kusurlarına neden olduğundan şüpheleniyor. Her yıl dünya çapında yaklaşık 2,5 milyon kişi hava kirliliğinin etkilerinden ötürü rahatsızlanmaktadır.
İnsanlar değişik hava kirliliği seviyelerine farklı tepki gösterirler. Bağışıklık sistemleri zayıf olan küçük çocuklar ve büyük yetişkinler genellikle kirliliğe karşı daha duyarlıdır. Hava kirliliğine maruz kalmak astım, kalp hastalığı ve akciğer hastalığı gibi durumları daha da kötüleştirebilir. Maruz kalma süresi ve kirleticilerin miktarı ve tipi de faktörlerdir. Hava Kirliliğinin İnsan Sağlığına etkileri konusunda Türk Toraks derneğinin sitesine bakmanızı tavsiye ederiz.
Hava Kirliliğinin Çevreye Etkileri
İnsanlar dışında hayvanlar, bitkiler tüm ekosistemler hava kirliliğinden etkilenebilir.
Hava Kirliliğine neden olan parçacıklar atmosfere yükseldikten sonra zamanla dünya’ya geri dönerler. Hava kirliliği, su ve toprak kütlelerinin yüzeyini doğrudan kirletebilir. Bu, tarım mahsullerini öldürebilir veya verimini azaltabilir. Genç ağaçları ve diğer bitkileri öldürebilir.
Havadaki kükürt dioksit ve azot oksit parçacıkları, atmosferdeki su ve oksijen ile karıştıklarında asit yağmuru oluşturabilir. Bu hava kirleticileri çoğunlukla kömür yakıtlı elektrik santrallerinden ve motorlu taşıtlardan gelir. Asit yağmuru Dünya’ya düştüğünde toprak bileşimini değiştirerek bitkilere zarar verir; nehirlerde, göllerde ve derelerde su kalitesini düşürür; ürünlere zarar verir; ve binaların ve anıtların, altyapının bozulmasına neden olabilir.
İnsanlar gibi hayvanlar da hava kirliliğine maruz kaldıklarında sağlık sorunları yaşarlar bunlar arasında doğum kusurları, hastalıklar ve düşük üreme oranları görülmektedir.
Hava kirliliği, sanayinin ve kentsel gelişmenin hızlı büyümesinin yan etkilerinden biridir. Havasız (yani oksijen) olmadan birkaç dakikadan fazla dayanamayacağımızdan, bu sorun tüm insanlık için büyük bir önem arz etmektedir.
Hava Kirliliği İstanbul
Hava Kirliliği denilince ne yazık ki akla ilk gelen ilimiz İstanbul oluyor. İstanbul özellikle aşırı nüfus, trafik yoğunluğu gibi sebeplerle bu konuda önde gelen ilimiz. İstanbul’daki güncel hava kirliliği oranlarını Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Sürekli İzleme Merkezi sitesinden takip edebilirsiniz.
Sonuç
Dünyamız ne yazık ki bir gecede ve kendiliğinden değişmeyecek. Hepimizin sorumluluğu var ve hava kirliliğinin artmasını durdurmak için üzerimize düşeni elimizden geldiğince yapmalıyız. Uzun vadede gerekli önlemleri alır, daha bilinçli hareket edersek dünyamız ve biz insanlar için hala umutluyuz.
Dünya hava kirliliğini gerçek zamanlı olarak Dünya hava kalitesi projesi(WAQI) üzerinden takip edebilir, yazımıza eklenmesini istedikleriniz ve görüşleriniz için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
